[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Badania empiryczne przyczyniająsię zatem niewątpliwie do poznania uwarunkowań i prawidłowości
zjawisk i procesów społecznych, a tym samym i do poszerzenia zarówno poznawczych, jak i
praktycznych możliwości socjologii. Uwaga ta odnosi się również do pozostałych nauk społecznych.
Zauważmy też, że rozwój teoretycznych i praktycznych możliwości socjologii jest również istotny dla
innych nauk społecznych, ponieważ przyczynia się do ich rozwoju, dostarczając wspominanym
naukom podstawowej wiedzy o prawidłowościach istnienia i przeobrażeń rzeczywistości społecznej.
1.3. FILOZOFICZNE PODSTAWY BADAC SPOAECZNYCH
To, co chcemy badać podobnie też to jak chcemy realizować nasze zamierzenia badawcze, wiąże
się z potrzebą świadomego lub milczącego przyjęcia określonych podstaw filozoficznych, dotyczących
tego, czym jest dla nas wybrany przedmiot badań oraz jakie są uwarunkowania jego poznania.
Odpowiedz na pytanie o to czym jest dla nas przedmiot badań, np. społeczeństwo, zachodzące w nim
procesy, jakaś grupa społeczna itp. wytwory życia społecznego, dotyczy kwestii ontologicznych, które
najogólniej odnoszą się do natury danego przedmiotu, tzn. do jego charakteru, rodzaju i istoty.
Wielu badaczy zjawisk społecznych jest skłonnych mniemać, że refleksje ontologiczne nie wywierają
istotnego wpływu na przebieg lub wyniki badań, a ponadto mogą ich niepotrzebnie wikłać w mniej
lub bardziej jałowe spory filozoficzne. Powyższe mniemanie nie jest jednak zasadne. W związku z tym
trafna jest wypowiedz Jana Szczepańskiego, że każdy pogląd na rzeczywistość społeczną, niezależnie
od tego, czy jest wyraznie sformułowany, czy też milcząco przyjęty, ma reperkusje w ogólnych
dyrektywach metodologicznych oraz w technikach zbierania i interpretowania materiałów. Ogólna
teoria
22
rzeczywistości czy jest ona konsekwentną doktryną filozoficzną, czy też tylko zlepkiem potocznych
wyobrażeń dostarcza nie tylko aparatu pojęciowego, lecz także ram odniesienia dla interpretacji
materiałów. Jej wpływ na konkretne stawianie zagadnień i na toczące się w socjologii spory był nieraz
podkreślany12.
Dobrą ilustracją powyższego poglądu są refleksje Tadeusza Szczurkiewicza związane z poszukiwaniem
odpowiedzi na pytanie czym jest grupa społeczna. I chociaż odpowiedzi na pytanie dotyczące
rzeczywistości grupy społecznej oraz jej charakteru są bardziej ważne dla socjologii teoretycznej niż
empirycznej, to jednak nie są one wcale obojętne dla podejścia do empirycznych badań
wspomnianego tworu społecznego13.
Oprócz wyboru założeń ontologicznych lub epistemologicznych w przypadku filozoficznych podstaw
badań społecznych wchodzą w grę także określone kategorie ogólnej metodologii, na które
należałoby zwrócić uwagę.
Kategoriami danej nauki nazywamy jej podstawowe pojęcia, które mają zarówno obiektywne
podłoże, jak też obiektywnie określoną treść, ponieważ są uogólnieniami ludzkiego poznania, a nie
dowolnymi lub umownymi tworami.Odzwierciedlają one zarówno istniejące w rzeczywistości
społecznej prawidłowości, jak też kolejne szczeble poznania tejże rzeczywistości przez ludzi. Jako
subiektywne formy ujmowania obiektywnych zależności nie są one stabilne, lecz ulegają zmianom i
przeobrażeniom w miarę dokonywania się postępu wiedzy ludzkiej o życiu społecznym i jego
wytworach. Jednak z tą chwilą, kiedy pojawią się, uzyskują względną niezależność i przeciwstawiają
się każdemu nowemu doświadczeniu poznawczemu, jako istniejące już formy ujęcia danej
rzeczywistości, a tym samym wpływają w pewnym stopniu a p r i o -r i na nasze poznanie.
Badając rzeczywistość społeczną w całym bogactwie jej przeróżnych wytworów, w jakich przejawia się
ona ludziom, odwołujemy się przede wszystkim do następujących kategorii metodologicznych, które
są przydatne zarówno do badań przyrody, jak i społeczeństwa, ponieważ umożliwiają zrozumienie
rozmaitych prawidłowości oraz przeobrażeń jakie mają w nich miejsce. Na szczególną uwagę zasługują
[ Pobierz całość w formacie PDF ]