[ Pobierz całość w formacie PDF ]
cholinolityczne stosowane wziewnie np. Bromek ipatropium (Berodual). W leczeniu astmy
oskrzelowej zarówno napadów ostrych jak i leczenia przewlekłego duże znaczenie mają
kortykosteroidy. Jednak ze względu na ich liczne działania uboczne przed ich zastosowaniem
doustnym i pozajelitowym należy przemyśleć konieczność ich wdrożenia. Stosunkowo
bezpieczne natomiast jest ich stosowanie wziewne, które jednak nie przerywa napadu
duszności. Kortykosteroidy wziewne stosowane są w terapii przewlekłej. Preparaty:
Beclocort, Becodisk, Budesonid, Horacort, Pulmicort, Flixotide.
Ad. 10. Leki przeciwbólowe
Leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe działają objawowo na OUN. Usuwają lub
zmniejszają ból, niektóre z nich równolegle wpływają w mniejszym lub większym stopniu na
świadomość. Różnice w działaniu leków przeciwbólowych na układ nerwowy pozwoliły na
wprowadzenie podziału klinicznego na narkotyczne i nienarkotyczne. Narkotyczne leki
przeciwbólowe działają poprzez receptory opiatowe w mózgu, bardzo silnie znoszą uczucie
bólu oraz wpływają ograniczająco na świadomość. Dłuższe ich stosowanie wywołuje
przyzwyczajenie i zależność. Tolerancja na lek narkotyczny rozwija się w przebiegu jego
wielokrotnego stosowania i polega na tym, że powstaje konieczność zwiększenia dawki dla
podtrzymania działania. Lekozależność fizyczna jest to zmiana czynności narządu
wymagająca ciągłego stosowania narkotyku; w razie jego odstawienia występują objawy
abstynencji. Pod nazwą przyzwyczajenie należy rozumieć zespół objawów natury psychicznej
zmuszający chorego do ciągłego zażywania preparatu bez objawów abstynencji po
zaprzestaniu jego stosowania (uzależnienie psychiczne). Nienarkotyczne leki przeciwbólowe
mają słabsze działanie przeciwbólowe i na ogół nie wywołują przyzwyczajenia.
Narkotyczne leki przeciwbólowe (opioidowe) to: alkaloidy opium, półsyntetyczne
pochodne morfiny i kodeiny oraz syntetyczne leki o działaniu morfinopodobnym. Szczególne
znaczenie mają przy leczeniu bólów związanych z zabiegami chirurgicznymi oraz chorobami
nowotworowymi. Opioidy mogą upośledzać wykonywanie czynności wymagających
precyzji. Najcenniejszym lekiem tej grupy nadal morfina, stosowana w bólach o znacznym
nasileniu, jest również lekiem w stanach terminalnych. Należy do naturalnych alkaloidów
opium, wraz z kodeiną i papaweryną. Opium znano i stosowano już w czasach
prehistorycznych, w postaci nie oczyszczonej, do roku 1803, w którym wyizolowano morfinę.
Zasadniczy mechanizm działania morfiny polega na hamowaniu niektórych struktur OUN,
pobudzeniu innych, wywoływaniu zmian nastroju i powstawaniu lekozależności w miarę
długiego stosowania, ponadto działa hamująco na ośrodek kaszlu i ośrodek oddechowy,
wywołuje wzrost napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego, pęcherza moczowego,
dróg żółciowych, oskrzeli. Działa hipotensyjnie, hamuje wydzielanie i wydalanie moczu
poprzez wyzwolenie hormonu antydiuretycznego. Kodeina wykazuje mniejsze działanie
przeciwbólowe od morfiny, znajduje zastosowanie jako lek przeciwkaszlowy. Papaweryna
znosi spastyczne skurcze mięśni gładkich, nie działa w dawkach leczniczych na OUN.
Wynik działania opium stanowi więc wypadkową zawartych w nim alkaloidów (morfiny,
kodeiny, papaweryny). Fentanyl jest syntetycznym lekiem działaniu morfinopodobnym.
Wykazuje najsilniejsze działanie przeciwbólowe, szybko, ale krótko działający. Może być
podawany dożylnie i przezskórnie (plastry). Znalazł zastosowanie również w anestezjologii.
Petydyna jest kolejną syntetyczną substancją o działaniu morfinopodobnym. Wykazuje
działanie zbliżone do morfiny, kilka razy jednak od niej słabsza. Tramadol (Tramal, Trodon)
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
to silny lek przeciw bólowy działający ośrodkowo poprzez receptory opioidowe, działa silnie
uspokajająco i przeciwkaszlowo, nie blokuje motoryki jelit, nie wpływa depresyjnie na
oddychanie. Stosowany w premedykacji do zabiegów diagnostycznych, w bólach
pooperacyjnych, w długotrwałym leczeniu przeciwbólowym.
Nienarkotyczne leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki
przeciwgorączkowe stanowią w zasadzie jedna grupę związków chemicznych
charakteryzujących się działaniem przeciwbólowym, przeciwzapalnym i przeciwgorączkowym.
Przeprowadzenie klarownego podziału w tej grupie leków nie jest więc możliwe. Zwyczajowo
jako leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe stosuje się te spośród nich, których działanie
niepożądane są na tyle umiarkowane, że umożliwiają stosowanie ich w banalnych
dolegliwościach bólowych bądz w celu obniżenia gorączki. W ostatnich latach niektóre
z leków zaliczanych uprzednio do przeciwzapalnych sensu stricte znalazły zastosowanie jako
leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Nienarkotyczne leki przeciwbólowe działają
poprzez zaburzanie przemian kwasu arachidonowego, którego dwutorowa przemiana
prowadzi do powstania leukotrienów i prostaglandyn. Związane z tym hamowanie syntezy
prostaglandyn (substancji odpowiedzialnych za powstanie procesu zapalnego) uważa się za
mechanizm ich działania przeciwzapalnego i przeciwgorączkowego. Mechanizm działania
przeciwbólowego jest mniej jasny. Już samo działanie przeciwzapalne powoduje zmniejszenie
nasilenia bólu spowodowanego przez stan zapalny, jednak nie ma ścisłej korelacji między
[ Pobierz całość w formacie PDF ]