[ Pobierz całość w formacie PDF ]
politycznego ostatniego dwudziestolecia /.../ rewolucji przeciwko dominującym
ideałom dziewiętnastego wieku: liberalnej demokracji, samostanowieniu narodów i
leseferystycznej ekonomii. Jak sam słusznie stwierdza: było rzeczą
prawie nieuniknioną, e to wyzwanie wobec dziewiętnastowiecznych przekona,
których w rzeczywistości w Niemczech nie podzielano, znajdzie w nich jednego ze
swych najpotę niejszych protagonistów. Proces ten przedstawiany jest jako
nieuchronny, z całą fatalistyczną wiarą cechującą ka dego pseudohistoryka od
Hegla i Marksa poczynając: znamy kierunek, w którym porusza się świat i
musimy się do niego dostosować lub zginąć. Przekonanie, e tendencja ta jest
nieodwracalna opiera się w sposób znamienny na znanych błędach ekonomicznych:
domniemanej konieczności powszechnego rozwoju monopoli jako konsekwencji zmian
technologicznych, rzekomej potencjalnej obfitości i innych popularnych
frazesach, jakie pojawiają się w pracach tego typu. Profesor Carr nie jest
ekonomistą i jego argumenty ekonomiczne nie wytrzymałyby powa niejszej próby.
Jednak e ani to, ani równocześnie podtrzymywany przeze charakterystyczny pogląd,
e doniosłość czynnika ekonomicznego w yciu ludzkim raptownie maleje, nie
powstrzymują go ani od wspierania wszystkich przewidywa dotyczących
nieuchronnych procesów argumentami ekonomicznymi, ani od przedstawiania swych
postulatów wobec przyszłości jako reinterpretacji demokratycznych ideałów
równości i wolności w kategoriach głównie
ekonomicznych! Pogarda profesora Carra dla wszystkich idei liberalnych
ekonomistów (które z uporem określa jako dziewiętnastowieczne, choć wie, e w
Niemczech nigdy w rzeczywistości ich nie podzielano i ju w
dziewiętnastym wieku wprowadzono w ycie większość zasad, za którymi teraz się
opowiada) jest równie głęboka, jak ka dego z owych teoretyków niemieckich
Strona 75
Hayek Droga do Zniewolenia.txt
cytowanych w ostatnim rozdziale. Przejmuje on nawet niemiecką tezę, autorstwa
Friedricha Lista, e wolny handel był polityką podyktowaną jedynie szczególnymi
interesami dziewiętnastowiecznej Anglii i tylko dla nich odpowiednią. Jednak e
teraz sztuczne wytworzenie pewnego stopnia autarkii jest jednym z
niezbędnych warunków uporządkowanego ycia społecznego. Powrót do
bardziej rozproszonego i upowszechnionego handlu światowego /.../ w wyniku
usunięcia barier handlowych, czy te w rezultacie wskrzeszenia
dziewiętnastowiecznych zasad laissez-faire jest nie do pomyślenia. Przyszłość
nale y do Grossraumwirtschaft [gospodarki wielkich regionów - przyp. tłum.] w
niemieckim stylu: Rezultat, który pragniemy osiągnąć, mo e być uzyskany
jedynie poprzez celową reorganizację ycia europejskiego w sposób w jaki podjął
się tego dokonać Hitler! Po tym wszystkim ju prawie bez zdziwienia
przyjmuje się następny charakterystyczny rozdział zatytułowany "Moralne funkcje
wojny", w którym profesor Carr raczy łaskawie ubolewać nad mającymi dobre
intencje ludzmi (zwłaszcza w krajach anglojęzycznych), którzy pogrą eni w
dziewiętnastowiecznej tradycji, upierają się przy traktowaniu wojny jako
bezsensownej i pozbawionej celu, i cieszy się poczuciem znaczenia i
celu jakie rodzi wojna, ten najpotę niejszy instrument społecznej
solidarności. Wszystko to jest nader znajome, lecz to nie w dziełach
uczonych angielskich nale ało spodziewać się obecności takich poglądów. Być mo e
nie poświęciliśmy dotychczas wystarczającej uwagi jednej z właściwości
intelektualnych przemian w Niemczech jakie dokonały się w ciągu ostatnich stu
lat, która w niemal identycznej formie ujawniła się teraz w krajach
anglojęzycznych - agitacji ze strony uczonych na rzecz naukowej
organizacji społeczestwa. Ideał społeczestwa zorganizowanego odgórnie wzdłu
i wszerz w znacznym stopniu rozpowszechnił się w Niemczech, dzięki zupełnie
wyjątkowemu wpływowi, jaki naukowcy i specjaliści-technologowie mogli tam
wywierać na kształtowanie się opinii społecznej i politycznej. Nieliczni ludzie
pamiętają, e we współczesnej historii Niemiec profesorowie nauk politycznych
odgrywali rolę dającą się porównać z rolą prawników politycznych we
Francji.
Vol. II, 1933, s. 204.> Wpływ tych naukowców-polityków nieczęsto ostatnimi czasy
zaznaczał swą obecność po stronie wolności: nietolerancja rozumu, tak
często widoczna u uczonych specjalistów, zniecierpliwienie sposobami
postępowania zwykłego człowieka, tak charakterystyczne dla ekspertów, oraz
pogarda dla wszystkiego, co nie było świadomie zorganizowane przez umysły wy
szego rzędu zgodnie z naukowym wzorem, były zjawiskami nieobcymi niemieckiemu
yciu publicznemu od pokole, zanim uzyskały znaczenie w Anglii. I być mo e aden
inny kraj nie dostarcza lepszego przykładu skutków, jakie ma dla narodu
powszechne i całkowite przestawienie większej części systemu edukacji z
nauczania humanistycznego na realne, ni Niemcy pomiędzy
rokiem 1840 a 1940.
nauczania przedmiotów klasycznych, gdy zaszczepiają niebezpiecznego ducha
wolności, był autor Lewiatana.> Sposób, w jaki ostatecznie niemieccy uczeni,
humaniści i przyrodnicy, oddali się ochoczo, z nielicznymi wyjątkami, w słu bę
nowych władców, jest jednym z najbardziej przygnębiających i enujących spektakli
w całej historii powstania narodowego socjalizmu.
władzy pojawiła się w Niemczech wraz z potę nym rozwojem organizowanej przez
pastwo nauki, co jest dziś za granicą przedmiotem wielkich pochwał. Jeden z
najsłynniejszych uczonych niemieckich, fizjolog Emil du Bois-Reymond nie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]